Krótka historia białogardzkiego browarnictwa
Administrator
Początki browarnictwa przemysłowego w Białogardzie sięgają lat 60. XIX wieku.
Pierwszy browar przy Baumstr. (obok poczty) założył H. Domann. Kolejni właściciele zakładu to ojciec i syn Plath, a od 1903 r. Ernst Flinzberg, który zakład rozbudował i wprowadził do produkcji jak i sprzedaży nowy typ piwa "Weissbier". Za "rządów" E. Flinzberga browar nosił nazwę "Bürgerliches Brauhaus Belgard a. Pers., Ernst Flinzberg". Oprócz niego w Białogardzie działały jeszcze: browar parowy "Noeske & Kittelmann" oraz otwarta w 1906 r. filia koszalińskiego "Kösliner ActienBierbrauerei”. Niestety, silniejsza konkurencja z innych miast, która oferowała tańsze piwa spowodowała, że browar E. Flinzberga został zamknięty w 1912 r. W 1921 r. podobny los spotkał browar "Noeske & Kittelmann".
Warto nadmienić, że w 1913 r. E.Flinzberg, K. Noeske i G. Kittelmann wraz z innymi członkami cechu ufundowali witraż z herbem piwowarów do kościoła NMP. Wcześniej, bo w 1900 r., ufundowali gazową "koronę piwowarów" dla tego kościoła, która niestety nie zachowała się do czasów dzisiejszych.
Browar Ernsta Flinzberga
E. Flinzberg przejął zakład w 1903 r. po Carlu Plath. Budynek składał się z czterech, na ówczesne czasy ogromnymi oknami. Widok przedniej strony browaru nie odzwierciedlał wielkości zakładu, gdyż większość zabudowań położona była wzdłuż ulicy Baumstrasse. Na planie własności browaru z 1903 r. widnieje duże podwórze, dwa składy postawione obok siebie w poprzek działki. Dalej dwa ok. 10 metrowe pomieszczenia, stojące jedno za drugim, na całej szerokości działki. Za nim około 3 metrowa stajnia. Plan przedstawiał również projekt przebudowy ostatniego pomieszczenia przed stajnią. Powstaje 90 centymetrowej grubości murem otoczona piwnica – przechowalnia lodu.
Browar Flinzberga posiadał własną opisaną porcelankę na butelkach sprzedawanych napojów. Było to kobaltem wypisane imię i nazwisko, oraz miejscowość. Flinzberg wprowadził nowe odmiany piwa na nasz rynek. Jedną z nowości było "Weissbier", które miało specjalną butelkę – przedstawiała ona oprócz nazwy piwa i miejscowości, herb z klejnotem, na którego tarczy widnieją trzy litery "B" – czyli nazwa browaru "Bürgerliches Brauhaus Belgard a. Pers". Browar jeszcze kilkakrotnie był modernizowany i rozbudowywany – ostatni raz w 1911 r. w środkowej części browaru – rozbudowa piwnicy na lód oraz modernizacja nad nią mieszkań. Na początku 1912 r. browar nie wytrzymał konkurencji i został zamknięty. Część budynku (frontowy budynek browaru obok poczty i połowa podwórza) została w rękach E.Flinzberga resztę, wzdłuż ulicy Baumstrasse zajmuje Bairische Bier-Brauerei A.-G.J.Bohrisch ze Szczecina.
Browar "Noeske & Kittelmann"
Początki browaru odnotowane są w książce browarów na Pomorzu "Brauerei Verzeichnis Polen" M. Friedricha. Właścicielami browaru byli: L.Nöske (1865-+1877), Dampfbierbrauerei Löwenberg (-+1898), Dampfbierbrauerei Noeske & Kittelmann (-+1907) oraz Belgarder Dampfbierbrauerei A.-G.(1920). Niestety nie wiadomo jakie były budynki browaru L. Nöeske, jak również parowego browaru Löwenberg. Wiadomo tylko, że chodzi tu o jeden i ten sam browar znajdujący się na ulicy Kämpenstrasse (obecnie Klonowej).
W 1891 r. białogardzki cech piwowarów przyjął do swojego grona kupca Carla Noeske, zaś ten w marcu 1892 r. zaprosił do Białogardu mistrza browarnictwa Gottehelfa Kittelmanna i założył z nim browar "Noeske & Kittelmann". Głównie warzono tam trzy gatunki piwa: Bismarck-Kanzler-Bräu, Deutsch-Porter i Kömpenbraü. Specjalnością browaru było to pierwsze piwo w związku z tym podkreślono jego butelkę. Butelka przedstawiała popiersie podobizny Ottona Bismarcka z profilu, w mundurze i czapce wojskowej. Zaznaczyć trzeba, że wiele koszar było w pobliskich miejscowościach, więc jakie wrażenie wówczas musiała robić ta butelka.
Działający browar jest największym w Białogardzie browarem parowym na przełomie XIX i XX wieku. Mimo świetności browar cały czas się rozbudowywał i był modernizowany. W unowocześnionym browarze pod zarządem Kittelmanna wzrósł roczny obrót z 2000 do 12000 hektolitrów piwa. Browar posiadał również swoje filie w innych miejscowościach: Bobolice, Kołobrzeg, Koszalin, Resko, Słupsk i w Tychowie.
Potrzeba większych środków finansowych na zakup beczek, jęczmienia, transportu oraz zabezpieczenie się przed silną konkurencją w 1907 r. spowodowała, że browar przekształcił się w Spółkę Akcyjną. W 1914 r. umiera Carl Noeske, a firmę do 1921 r. prowadzi Kittelmann. W tym czasie (1921 r.) zebranie akcjonariuszy postanowiło sprzedać browar szczecińskiemu koncernowi Ferdynanda Rücktfortha. Nowy właściciel wkrótce doprowadza do zamknięcia produkcji. Tym samym zakończyła się produkcja białogardzkiego piwa.
Cech piwowarów w Białogardzie
Powołując się na źródło literackie: Klemz Carl von der Belgarden Brauerzunft in: Aus dem Lande Belgard, rok 1928 czytamy: Wśród białogardzkich cechów i bractw na pierwszym miejscu pod względem starszeństwa znajduje się cech piwowarów. Niestety, wielki pożar z 1765 r. zniszczył skrzynie cechową, a co za tym idzie zwoje, metryki oraz inne akty własności, które wówczas znajdowały się w domu starszego cechu Wesce. Zniszczone dokumenty zastąpiono odpisami z archiwum ratusza. Pierwszy dokument pochodzi z 1534 r. i tą datę przyjmuje się jako datę założenia cechu. Przywilej warzenia piwa zapewnił w tym roku Książę Barmin X, który rządził w latach 1523-1573. Książę Johann Fredrich-regent (1560-1600), Książę Bogusław XIII (1603-1606), Książę Filip III (1606-1618), Król Szwecji (wojna 30-letnia) jak również Wielki Książę Brandenburski (1640-1648) oraz Król Fredrich Wilhelm I potwierdzili te przywileje. Drugi dokument został sporządzony w języku niemieckim i dokładnie określał zasady.
Tomasz Górniak
Źródło danych:
1. Tradycje piwowarskie na Pomorzu Zachodnim – Danuta Szewczyk – Muzeum w Koszalinie.
2. Pivaria – Piwny Magazyn Kolekcjonerski (Roman Mazurkiewicz).
3. Fotografie ze zbiorów Adama Teżyka.